GELENEKSEL ELAZIĞ-HARPUT MESKENLERİ
Elazığ ve çevresinde Artuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı dönemine ait dini, askeri ve sivil yapıların ilginç mimari örnekleri vardır. Bugün bile Akkoyunlu mimarisinin özelliklerini yansıtan eserler vardır. Akkoyunlu mimarisinin yapı ve süsleme sanatına getirdiği yenilikler Harput’taki eserlerde gözlenir. Mekan anlayışı gelişmiş, yapılarda iç ve dış uyum sağlanmış revaklı avlular, son cemaat yeri ortaya çıkmıştır.
Yöredeki Osmanlı camileri, klasik Osmanlı üslubunu yansıtan küçük ve güzel eserlerdir. Keban ilçesinde bulunan Yusuf Ziya Paşa Külliyesi bu üsluba yakın örneklerdendir.
20.YY başında Elazığ’da yapılan askeri kışlada, çağdaş batı mimarisinin özellikleri görülür. Harput’taki Amerikan, Fransız ve Alman okullarının mimarisinde batı tesiri görülür.
Tarihi kervansaraylar günümüze ulaşan sivil mimari örneklerinden sayılır. Denizli (Keban’ın köyü), Kömürhan (su altında kaldı) İbrahim Şah Kervansaraylarının yazlık ve mescit bölümleri bulunmaktadır. Harput’un yerinin değişmesiyle dönemin ünlü konak ve evleri yok olmuştur.
Günümüzdeki yapılar 20.YY yapılarıdır. Eski Palu’daki 2 katlı düz damlı konak, saçaklarının ahşap işçiliği ile ilginçtir. Şu anda tamamen yıkılmış olan beşkardeşler konakları yöredeki en eski evleri örneklemektedir. Harput-Elazığ Konakları ahşap ve kerpiçten yapılmış olup, yer yer taş da kullanılmıştır. Yöre evlerinin belirgin özelliği genişlik ve ferahlık duygusuna önem vermesidir. Geniş ve yüksek şahnişinler, çıkmalar bu evlerin özelliğidir. Yazlık eyvanlar kuzeye, şahnişenler güneye dönüktür. Evlerin taş kemerli iki kanatlı kapıları olup dış ve iç avluludur. Alt katlar ambar, kiler gibi bölümlerden oluşur. Üst katta ise harem ve selamlık bölümleri vardır. Harem kısmında iç ve dış süslemeye önem verilir.
Elazığ (Harput) ve yöresinde ahşap işçiliği de parlak bir dönem yaşamıştır. Harput konaklarının iç bezemelerinde, cami mihraplarında ahşap işçiliğinin güzel örneklerine rastlıyoruz. Günümüzde ahşap işçiliği eski önemini kaybetmiştir
Taş ve ahşap işçiliği önemlidir. Eski Harput mimarisinin özellikleri ilk yıllarda Elazığ’da da sürmüştür. Büyük konaklar, geniş ve ferah odalıdır, pencereler soğuğa karşı küçük tutulmuştur. Isınma ocaklarla sağlanmıştır.
Halen mevcut olan ve Ulukent’te bir evin havuz başındaki duvarında bulunan 19. YY Anadolu ressamlarından Ali Miralaygil’in yaptığı Harput’u tasvir eden resmi çok ilginçtir. Günümüz Elazığ’ında eski mimariyi yansıtan pek az ev kalmıştır. Yalnız Vali Fahri Bey caddesindeki Kazım Efendi sokakta bu evlerin örneklerini bulmak mümkündür.
Bugün Elazığ’da çağdaş batı mimarisinin etkisinde betonarme çok katlı binalar yapılmakta ve eski mimari örnekleri de süratle yok olmaktadır.
İlde Bulunan Tarihi Yapılar
Elazığ yeni kurulmuş bir kent olduğundan eserlerin büyük bir çoğunluğu Harput’ta bulunmaktadır. Elazığ’da ise Kazım Efendi sokağındaki evler, eski hükümet konağı, askeri rüştiye ve sayısı gittikçe azalan bir kaç eski konak vardır. Günümüzde pek eski olmamakla birlikte İzzetpaşa camisi ve Saray camisi ilin önemli yapılarıdır.